तूर सुधारित जाती

खरीप हंगामामध्ये तूर हे अतिशय महत्वाचे पीक आहे. या पिकाला २१ ते २५ सें.ग्रे. तापमान चांगले मानवते.सन २०१७-१८ मध्ये महाराष्ट्र राज्यात तूर पिकाचे क्षेत्र १२.२९ लाख हेक्टर, उत्पादन ९.८३ लाख टन, उत्पादकता ८०० किलो/ हेक्टर अशी होती.

जमीन
मध्यम ते भारी, पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी जमीन तूर पिकाकरिता योग्य असून चोपण, पाणथळ जमिनीत तूर चांगली येत नाही.
कसदार, भुसभुशीत, पोयट्याच्या जमिनीत सुध्दा तूर चांगली येते. जमिनीत स्फुरद , कॅल्शियम, गंधक या द्रव्यांची कमतरता नसावी. साधारणत: ६.५ ते ७.५ सामू असलेली जमीन या पिकास योग्य असते.

पूर्वमशागत
रब्बी हंगामाचे पीक निघाल्यानंतर चांगली खोल नांगरट करावी आणि उन्हाळयात जमीन चांगली तापू द्यावी. त्यामुळे जमिनीतील किडी,
अंडी व कोष इ. नष्ट होतात. जमीन चांगली तापल्यामुळे सच्छिद्रता वाढते. अन्नद्रव्ये मुक्त होतात आणि जमिनीचा पोत सुधारतो. मान्सुनचा पाऊस झाल्यावर वाफसा येताच कुळवाची पाळी देऊन काडी कचरा स्वच्छ वेचून जमीन पेरणीसाठी तयार ठेवावी.

योग्य वाणांची निवड
तुरीमध्ये विपुला, फुले राजेश्वरी, आय.सी.पी.एल.-८७, ए.के.टी -८८११, बी.एस.एम.आर -८५३, बी.एस.एम.आर - ७३६, बी.डी.एन.-७११ तसेच बी.डी.एन.-७१६ या वाणांची लागवडीसाठी निवड करावी.

सुधारित वाण
पेरणीची वेळ
तुरीची पेरणी वेळेवर होणे आवश्यक आहे. पहिल्या पावसानंतर शेत चांगले तयार करावे. काडी कचरा वेचून स्वच्छ करावे. जूनच्या दुसऱ्या पंधरवड्यात पेरणी करावी. पेरणी जसजशी उशिरा होईल त्याप्रमाणे उत्पादनात घट येते.
यासाठी १० जुलैपूर्वी पेरणी करावी.

आंतरपिके
तूर हे पीक बहुतांशी आंतरपिक म्हणून घेतले जाते. तूर +बाजरी (१:२), तूर + सुर्यफूल (१:२),तूर + सोयाबीन (१:३), तूर + ज्वारी (१:२ किंवा १:४),
तूर + कापूस(१:६/१:८), तूर + भुईमूग, तूर + मूग (१:३), तूर + उडीद (१:३) अशाप्रकारे पेरणी केल्यास दोन्ही
पिकांचे उत्पादन चांगले येते. तूरीचे सलग पीक सुद्धा चांगले उत्पादन देते.

पेरणीचे अंतर
सलग पीक घ्यावयाचे असल्यास आय.सी.पी.एल-८७ या अती लवकर तयार होणाऱ्या वाणाकरीता ४५ ४ १० सें.मी.
अंतर ठेवावे, ए.के.टी- ८८११ करिता ४५ x २० सें.मी. अंतर ठेवावे. लवकर कालावधीच्या वाणाकरिता ६० x २० सें.मी. अंतर ठेवावे.
तर विपुला या मध्यम कालावधीच्या वाणाकरिता ९० x २० सें.मी. अंतर वापरावे. अलिकडे घेण्यात आलेल्या प्रयोगामध्ये अधिक अंतरावर पेरलेल्या तूर पिकाचे आशादायक उत्पादन मिळाले आहे.
म्हणून १८०४ ३० से.मी. किंवा ९०४६० से.मी. अंतरावर पेरणी करावी. १८०४३० से.मी. अंतरावर लागवड करून त्यात सोयाबीनच्या ३ ओळी अंतरपीक म्हणून ४५४५ सें.मी.
अंतरावर लागवड करता येऊ शकते. सोयाबीन पीक लवकर निघून जाते. तसेच तुर व सोयाबीन दोन्ही पिकातून अधिक उत्पादन मिळू शकते.

बियाणे प्रमाण
आय.सी.पी.एल.८७ च्या पेरणीसाठी हेक्सी १५ ते २० किलो बियाणे लागत. मध्यम मुदताच्या राजेशवारी, विशाल ए.के.टी-८८११ या वाणासाठी हेक्टरी १२-१५ किलो बियाणे पुरते. उशिरा यणान्या आणि जास्त अतरावर लावावा.
वाणासाठी हेक्टरी ३ ते ४ किलो बियाणे पुरेशे होते.

बीजप्रक्रिया
पेरणीपूर्वी प्रतिकिलो बियाणास ५ ग्रॅम टायकोडर्माची बीजप्रक्रिया करावी. यानंतर २५० ग्रॅम रायझोबियम जिवाण संश किलो विदाण्यास गुळाच्या थंड द्राक्षणातून चोळावे.

खत व्यवस्थापन
सलग तुरीसाठी हेक्टरी २५ किलो नत्र व ५० किलो स्फुरद म्हणजेच १२५ किलो डीएपी पेरणीचे वेळी द्यावे. आंतरपीक असल्यास ज्या पिकाच्या ओळी जास्त त्या पिकाची शिफारस केलेली खत मात्रा द्यावी. उदा.
सोयाबीन करीता ५० किलर आणि ७५ किलो स्फुरद अशी मात्रा द्यावी.

आंतर मशागत
पिकात १५ ते २० दिवसानंतर कोळपणी करानी. पढे १५ दिवसांनी खुरपणी किंवा कोळपणी करावी, अधिक उत्पादनासाठी पीक पेरणीनंतर ३०-४५ दिवस शेत तणविरहीत ठेवावे.
तणनियंत्रणासाठी तणनाशकाचा वापर करावयाचा असल्यास पेरणी करताना वापशावर (पुरेसा ओलावा) पेंडीमेपीलीन (स्टॉप प्लस) हे तणनाशक २.५ लिटर प्रति हेक्टरला ५०० लिटर पाण्यात फवारावे.

पाणी व्यवस्थापन
तूर हे खरीप हंगामामधील पीक असल्यामुळे ते पाउसालर वाहते. तथापि पावसामध्यो खंड पडल्यास किंवा पाण्याचा ताण पडल्यास आणि
सिंचनाची सुविधा असल्यास पिकास बाढीच्या अवस्थेमध्ये (३० ते ३५ दिवस), फुलोचाच्या अवस्थेमध्ये (६० ते ७० दिवस) आणि शेंगा भरानयाच्या अवस्थेमध्यो पाणी द्यावे,
अधना २% युरियाची फवारणी करावी. त्यामुळे पीक उत्पादनात अधिक वाढ होते.

पीक संरक्षण
तुरीमध्ये फुलोरा व शेंगा भरण्याच्या अवस्थेमध्ये घाटेअळी, पिसारी पतंग, शेंग माशी या किडीमुळे ३० ते ४० टक्के नुकसान होते. यासाठी एकात्मिक कीड व्यवस्थापन पद्धतीने नियंत्रण करावे.
तृणधान्याचे आंतरपीक असल्यास किडीचे प्रमाण कमी राहते. एच.ए. एन. पी.व्ही या जैविक किड नियंत्रणाचा वापर करावा. फुलकळी लागतांना पहिली

फवारणी
१२-१५ दिवसांनी हेलीओकिल ५०० मिली / हेक्टर आणि गरजेनुसार दसरी फवारणी.एच.ए.एन. पी.व्ही, १५० मिली अथवा इमामेक्टीन बेंझोएट ५% एस.जी. २०० ग्रॅम अथवा स्पिनोसॅड ४५% एस.सी. प्रवाही २०० मिली प्रति हेक्टरी ५०० लिटर पाण्यातून फवारावे.

काढणी
तूरीच्या शेंगा वाळल्यावर पीक कापून घ्यावे व शाळयावर मळणी करावी.

साठवण
साठवणीपूर्वी तर धान्य ५-६ दिवस चांगले उन्हात वाळवून पोत्यात किता कोठीत साठवावे. साठवण कोंदट व आलस जागेत करू नये. शक्य असल्यास कडूलिबाचा पाला
(५ टक्के) घान्यात मिसळून धान्य साठवावे यामले धान्य साठवगातार किडीपासून सुरक्षित राहते.

उत्पादन
अशाप्रकारे सुधारित वाण आणि तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास तुरीचे सरासरी १८२० क्विंटल प्रति
उत्पादन मिळू शकते.