द्राक्ष प्रक्रिया उद्योग

जमीन
योग्य निचरा असलेली, हलकी ते मध्यम, चुनखडीचे प्रमाण ८% पेक्षा जास्त नको तसेच विद्युत वाहकता २ डे. सी. प्रति मीटर पेक्षा कमी नसावी. सामु ६.१ ते ७.५ च्या दरम्यान असावा.

हवामान
उष्ण व कोरडे , २५ ते ३५ सेल्सिअस तापमान, ६०० मि.मी. पेक्षा कमी पर्जन्यमान.

लागवडीची अंतर
३४१.५ मी. वेलीची संख्या / हेक्टर : २,२२२.

लागवडीची वेळ/दिशा
डिसेंबर-जानेवारी किंवा जून-जुलै / दक्षिणोत्तर.

लागवडीचे पध्दत
अ) स्वमुळावरची लागवड ब) खुंटावरील लागवड असलेल्या ठिकाणी मफुकृ विद्यापीठाने डॉगरीज या खुंटाची शिफारस केली आहे. डॉगरीज या खुंटाची लागवड डिसेंबर-जानेवारीमध्ये करून त्यावर पाच कलम करावे. कलम करतेवेळी योग्य जात निवडावी.

सुधारित जाती
थॉमसन सिडलेस, तास-ए-गणेश, सोनाका, माणिक चमन, शरद सिडलेस, फ्लेम सिडलेस व रेडग्लोब
वळण देण्याची पद्धत
मंडप पद्धतीचा किंवा वाय (Y) पद्धतीचा अवलंब करावा.

संजीवकाच्या मात्रा
फुले उमलण्यापूर्वी १० ते २० पी पी एम जिब्रेलिक अॅसिडची फवारणी करावी. २५% टोप्या पडल्यानंतर २० पी पी एम व ७५% टोप्या पडल्यानंतर ४० पी पी एम जी.ए. मध्ये घड बुडवणी करावी. फळधारणा झाल्यानंतर ४० पी पी एमचा फवारा द्यावा.

खतव्यवस्थापन
डॉगरीज खुंटावर लागवड केलेल्या द्राक्ष पिकास प्रति हेक्टरी ६६६ कि.नत्र ८८८ कि. स्फुरद व ६६६ कि. पालाश द्यावे. खरड छाटणीनंतर ७०% नत्र (४६६ कि.), ५०% स्फुरद (४४४ कि.) व ३०% पालाश (२०० कि.) विभागून द्यावे. फळ छाटणीनंतर उर्वरीत स्फुरद लगेच द्यावा तर नत्र ७०-१०० दिवसांपर्यंत विभागून द्यावा. पाणी उतरण्याच्या अवस्थेपर्यंत उर्वरीत पालाशापैकी ७०% द्यावा. तर पाणी उतरण्याच्या अवस्थेत उर्वरीत ३०% द्यावा.

द्राक्षाची छाटणी
अ. एप्रिल छाटणी किंवा खरड छाटणी :
द्राक्षवेलीच्या काडीवरील डोळ्यामध्ये सूक्ष्मघड निर्मिती होण्यासाठी एप्रिल किंवा खरड छाटणी महत्वाची असते. एप्रिल छाटणीनंतर ७ पानांवर गरजेनुसार सबकेन करावी.
ब. ऑक्टोबर छाटणी :
द्राक्षाच्या माल काडीमधुन घड बाहेर येण्यासाठी ऑक्टोबर छाटणी करणे आवश्यक असते.
वेल व्यवस्थापन
प्रतिवेलीवर काड्यांची संख्या - ३५ ते ४०
प्रतिकाडीवर पानांची संख्या - १५ ते १६
गुणवत्तेशीर द्राक्ष उत्पादनासाठी
१) विरळणी
२) गर्डलिंग
३) योग्य कॅनोपी व्यवस्थापन
४) योग्य वेळी योग्य संजीवकाचा वापर करावा.
हवामान बदलाच्या अनुषंगाने, अधिक उत्पादन व आर्थिक फायद्यासाठी शरद सिडलेस जातीची छाटणी ६-८ डोळ्यांवर, सप्टेंबरच्या दुसऱ्या पंधरवाड्यापासून ते ऑक्टोबरच्या पहिल्या पंधरवाड्यापर्यंत करावी.

एकात्मिक कीड व रोग व्यवस्थापन
१. खरड छाटणी तसेच ऑक्टोबर छाटणी वेळेवर करून छाटलेल्या काड्या व पाने बांधावर न टाकता जाळून नष्ट कराव्यात.
२. छाटणीनंतर खोड व वलांड्यावरील मोकळी झालेली साल काढावी.
३. छाटणीनंतर लगेच वेलीच्या खोडांना आणि वलांड्यांना ब्लायटॉक्स ०.४ टक्के अधिक गेरू३ किलो प्रति १० लिटर अथवा १० टक्के बोर्डो पेस्ट +१५ मि.ली. स्टिकर प्रति १० लिटर पाणी या प्रमाणात पेस्टींग करावे.
४. नवीन फुट आली असताना निंबोळी अर्क ५ टक्के अथवा इमिडाक्लोप्रीड १७.८% एस.एल., ५ मिली. प्रति १० लिटर पाणी या प्रमाणे दोन फवारण्या १० दिवसांच्या अंतराने कराव्यात.
५ . मिलीबगच्या नियंत्रणासाठी बुप्रोफेझीन २५% एस.सी. १५ मिली. अथवा व्हर्टिसिलीयम लेकॅनी ५० ग्रॅ. + ५० मिली दुध १० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. (तपमान ३० सेंटीग्रेड पेक्षा कमी व आर्द्रता ६५ टक्के पेक्षा जास्त असणे आवश्यक)
६. मण्यात पाणी उतरण्याच्या अवस्थेत मिलीबगचा प्रार्दुभाव वाढल्यास १५०० ऑस्ट्रोलियन लेडिबर्ड बिटल (क्रिप्टोलिमस भुंगेरे) प्रति हेक्टरी २१ दिवसाच्या अंतराने २ वेळेस सोडावेत.
७. फवारणीच्या पाण्याचा पी.एच. ६.५ ते ७ असावा.
८. केवड्याच्या नियंत्रणासाठी मेटॅलॅक्झील+मॅन्कोझेब (०.२%) किंवा सायमोक्झॉनील+मॅन्कोझेब (०.२%) किंवा फिनॅमिडॉन-मॅन्कोझेब (०.२५%) किंवा अझोक्जीस्ट्रॉबीन (२०० मिली/एकर) किंवा फेमॉक्झंडोन + सायमोक्ॉनील (२०० मिली/एकर) किंवा क्रिसॉक्झीम मेथील (२५० मिली/एकर) किंवा पायरॅक्लॉस्ट्रोबीन + मेटीरॅम (१.७५ ग्रॅम/ लीटर) या बुरशीनाशकांच्या ५ फवारण्या छाटणीनंतर १२ दिवसांचे अंतराने आलटून-पालटून कराव्यात.
९. भुरी रोगाच्या नियंत्रणासाठी मायक्लोब्युटॅनील १०% डब्ल्यु पी ४ ग्रॅ./१० लि.पाणी किंवा डायफेनकोनॅझोल २५ ई.सी. ५ मिली./१० लिटर पाणी किंवा पेनकोनॅसील १०% डि.सी. ५ मिली/१० पाणी किंवा सल्फर ८० डब्ल्यु पी २५ ग्रॅ./१० लिटर पाणी किंवा सल्फर ८० डब्ल्यु डि.जी.१५ ते २० ग्रॅम/ १० लिटर पाणी किंवा पोटॅशियम बायकार्बोनेट ५ ग्रॅ./१० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. फवारणी करताना मण्यांवर डाग येणार नाही व काढणी पश्चात औषधांचे अंश रहाणार नाहीत अशा औषधांची निवड करावी.
१०. करपा रोगाचे व्यवस्थापनेसाठी बिनोमील ५० डब्ल्यु पी ३० ग्रॅ./१० लिटर पाणी किंवा थायोफिनेट मिथाईल ७०% डब्ल्यू. पी. ७.५ ग्रॅ. / १० लि. पाणी किंवा कार्बेन्डेझीम ५० डब्ल्यु पी १० ग्रॅ./ १० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.
११. रोग प्रतिकारक्षमता वाढू नये म्हणून एकाच प्रकारची बुरशीनाशके दोन ते तीन पेक्षा जास्त वेळा फवारणीसाठी वापरू नयेत.
१२. तसेच भुरी रोगाच्या प्रभावी नियंत्रणासाठी खालीलप्रमाणे फवारणी नियोजन करावे.
१३. निर्यातक्षम द्राक्ष उत्पादनासाठी निर्यातीस बंद केलेली किंवा किमान अंश मर्यादा अभ्यासूनच फवारणी करावी.
१४. अंतरप्रवाही बुरशीनाशकांचा वापर करताना रोगकारक बुरशीमध्ये प्रतिकार क्षमता तयार होणार नाही असे व्यवस्थापन करावे.
१५. बुरशीनाशकांचे चांगले परिणाम मिळण्यासाठी जास्त रासायनिक औषधांचा एकत्रित वापर टाळावा व अवश्यक ठिकाणी व वातावरण बघून चांगल्या स्टिकरचा वापर करावा.
१६. केवडा, भुरी व करपा रोगांचे प्रभावी व्यवस्थापनासाठी फळ छाटणी सप्टेंबरच्या दुसऱ्या पंधरवाड्यापूर्वी आणि ऑक्टोबरच्या पहिल्या पंधरवाड्यानंतर करण्यात येऊ नये.